Bij uw baby is tijdens de zwangerschap of na de bevalling een klompvoet vastgesteld. In deze folder staat beschreven wat een klompvoet is, wat de kenmerken ervan zijn en welke behandeling mogelijk is. Verder geven wij u aandachtspunten waar u thuis op kunt letten en verwijzen wij u voor meer informatie naar betrouwbare websites en verenigingen.

De Nederlandse Orthopedische Vereniging heeft het Juliana Kinderziekenhuis samen met het Reinier de Graaf Gasthuis en het Langeland Ziekenhuis erkend als Klompvoet behandelcentrum. Dit betekent dat in het Reinier de Graaf ziekenhuis een klompvoet wordt behandeld volgens de zogenaamde Ponseti methode. Meer dan 90% van de kinderen heeft baat bij de behandeling. In deze folder bespreken we hoe deze behandeling in zijn werk gaat en wat dat voor u en uw (aanstaand) kind betekent.

Wat is een klompvoet?

Een klompvoet is een voet die iets anders is aangelegd waarbij de afwijkende stand het meest opvalt. De benaming komt van het Engelse woord ‘Clubfoot’, waar de vergelijking met een golfclub wordt gemaakt. De afwijkende stand begint al onder de knie. De spieren van het onderbeen hebben een andere lengte waardoor de voet in een afwijkende stand wordt getrokken. Hoe stijver en korter de spieren, hoe stugger de klompvoet.

De gecombineerde 4 standen die de klompvoet maken zijn:

• Holling van de middenvoet (holvoet, ook wel pes cavus);
• Kromming van de voorvoet (kommavoet, ook wel pes adductus);
• Kanteling van het hielbot (ook wel pes varus);
• Gestrekte houding van de voet (spitsvoet, ook wel pes equinus).

Wat zijn de kenmerken van een klompvoet?

Hieronder staan een aantal kenmerken van een klompvoet die naast de standsafwijking ook zichtbaar kunnen zijn:

• Ingetrokken of korte grote teen;
• Diepe plooi bij de hiel;
• Minder grote omvang van de kuitspier;
• Kleinere voet.

Hoe vaak komt een klompvoet voor?

Een klompvoet komt bij ongeveer 1 op de 1000 kinderen voor. Meestal wordt deze tijdens de zwangerschap (bij de 20 weken echo) ontdekt of bij de geboorte geconstateerd. Per jaar worden er in Nederland ongeveer 200 kinderen geboren met één of twee klompvoeten. Bij 75% van de gevallen is het een aandoening die bij jongens voorkomt. Soms gebeurt het dat een ander familielid ook een klompvoet heeft; in dat geval lijkt de klompvoet erfelijk te kunnen zijn. In 40% van de gevallen zijn beide voeten aangedaan.

Hoe ontstaat de afwijkende stand?

De oorzaak van de klompvoet is nog onbekend. Er is een erfelijke factor die bijdraagt. Ruimtegebrek in de baarmoeder is geen oorzaak.

Hoe wordt een klompvoet vastgesteld?

Bij de 20 weken echo worden de meeste klompvoeten gezien. Daarom komt het maar zelden voor dat ouders dit pas bij de geboorte komen te weten. Na de geboorte kan de arts bevestigen of het inderdaad om een echte klompvoet gaat. Hij ziet dan of de voet stug of soepeler is.

Wat is het doel van de behandeling?

• Hun voet(en) volledig en pijnloos kunnen belasten;
• Gewone schoenen kunnen dragen;
• Geen beperkingen in het dagelijks leven en bij sporten ervaren.

Hoe verloopt de behandeling?

De behandeling bestaat uit 3 onderdelen:

• Wekelijkse gipsbehandeling gedurende de eerste weken;
• Doornemen van de achillespees om zo de achillespees te verlengen;
• Bracebehandeling

De gipsbehandeling

In het Reinier de Graaf Gasthuis werken we volgens de Ponseti methode. Deze methode is gebaseerd op een standsverbetering door geleidelijke correctie van de stand van de voet in gips gedurende de eerste weken na de geboorte. Dit gips loopt van de voet tot bijna aan de lies met de knie gebogen.

Figuur 1. Geleidelijke verandering van de standen (bron: Global Help Ponseti)

Een bezoek aan het ziekenhuis tijdens een gipsbehandeling verloopt als volgt:

• eerste week na de geboorte wordt na het invullen van de klompvoetscore het eerste gips aangelegd.

De daaropvolgende weken verloopt het bezoek als volgt:

• Gips verwijderen
  De gipsverbandmeester verwijdert eerst het gips. Dit gebeurt met een knabbeltang en een schaar.
• In bad
  Als het gips eraf is kunt u uw baby in bad doen en indien gewenst ook wegen.
• Controle door de arts
  Vervolgens komt de orthopeed op de gipskamer om de voortgang te controleren.
• Gipsen
  De orthopeed legt samen met de gipsverbandmeester nieuw gips aan. Tijdens al deze stappen is het mogelijk om vragen te stellen aan de gipsverbandmeester of aan de orthopeed.

• Verwijderen gips
  Net als voorgaande keren verwijdert de gipsverbandmeester eerst het gips op de gipskamer. En zal de gipsverbandmeester de voeten opmeten voor de vervolgbehandeling met boots en bar over 3 weken.
• Verdoving
  Nadat het gips verwijderd is, wordt er een verdovende zalf op die hiel van uw baby aangebracht. Deze zalf moet minimaal 20 minuten inwerken onder een waterafstotende pleister.
• In bad
  Ook is er weer een mogelijkheid om uw baby in bad te doen. Dit mag ook als de verdovende zalf op de hiel is aangebracht en is afgedekt met een folie.
• Verlenging
  Als de verdovingszalf goed is ingetrokken wordt uw baby op een aparte spreekkamer opgewacht door de arts en de gipsverbandmeester. Vervolgens neemt de arts met een klein mesje de achillespees door. Deze ingreep duurt enkele seconden. Het wondje is rond de 3 mm lang en hoeft niet gehecht te worden.
• Gipsen
  Samen met de gipsverbandmeester legt de arts weer eenzelfde gips aan tot boven de knie. Dit gips moet voor 3 weken blijven zitten.

De bracebehandeling

Drie weken na het verlengen van de achillespees komt u weer op de gipskamer. De gipsverbandmeester verwijdert het gips. Als het gips eraf is wordt de brace aangemeten. Deze brace bestaat uit twee speciale schoentjes en een beugel. Beide schoentjes kunnen worden vastgezet op een metalen beugel. Dit is ook het geval als uw kind maar één klompvoet heeft. Samen met de gipsverbandmeester en de arts worden de schoenen voor het eerst aangedaan en krijgt u uitleg hoe u dit thuis moet doen. Thuis moet u erop letten of de schoenen goed zitten en of er geen blaren of wondjes ontstaan.

Belangrijk om te weten bij de bracebehandeling

De bracebehandeling bepaalt het succes van de totale behandeling. In 80% van de gevallen waarin er een terugval van de stand van de voet is, blijkt de brace niet trouw gedragen te zijn. Dit is de verantwoordelijkheid van de ouders. Bij problemen is het altijd belangrijk dat u contact opneemt met de arts of de gipsverbandmeester.

De eerste 3 maanden moet de brace 23 uur per dag gedragen worden.

Indien de tenen van de baby over de rand van de schoentjes dreigen uit te steken, zullen er nieuwe schoenen moet worden aangemeten zonder tussenkomst van de arts. U kunt dan contact opnemen met de gipskamer, telefoon 015 - 260 38 46 (ma t/m vrij 08.30 - 16.30)

Hoe bereidt u zich voor op het bezoek aan de het ziekenhuis?

Tijdens de gipsbehandeling is de voorbereiding op het bezoek aan het ziekenhuis vooral gericht op het badderen en het voeden:

• Neem een handdoek, schone luiers en badschuim mee.
• Zorg voor schone kleren voor de baby, met een ruim zittend broekje.
• Neem eventueel lotion mee om de benen in te smeren.
• Neem eventueel sudocreme/zinkzalf mee voor smetplekjes in de plooien van de huid onder het gips.
• Neem flesvoeding mee.

Tijdens de gipsbehandeling

Maakt u zich zorgen over het gips? Controleer dan de volgende punten:

Wat controleren?	Hoe controleren?
Kleur van de tenen	Kijk naar de tenen. De tenen mogen rood/donker zijn.
Doorbloeding van de tenen	Druk op de nagels van de tenen. Deze moeten wit worden en vervolgens weer hun normale kleur krijgen. Als dat zo is, is de doorbloeding goed.
Temperatuur	Gedurende 24 uur na het gips onttrekt het vocht van het gips warmte aan uw kind. Controleer de temperatuur als u zich zorgen maakt. Is de lichaamstemperatuur laag, pak uw baby dan lekker warm in.
Bovenbeen	Bij de randen van het gips ontstaan vaak schuurplekken. De huid mag hier wat rood zijn maar het gips moet geen wondjes veroorzaken. Als het iets rood is, kan vaseline helpen.
Positie van gips	Het gips moet niet afzakken. Controleer of u alle 5 de tenen nog steeds kunt zien. Het kan zijn dat de kleine teen iets is teruggetrokken, dat is niet erg. Als deze helemaal niet zichtbaar is, is dit reden om contact op te nemen met het ziekenhuis.

Tijdens de bracebehandeling kunt u de onderstaande punten controleren:

Wat controleren?	Hoe controleren?
Het passen van schoen	Aan de zijkant van elk schoentje zit een gaatje waardoor de hiel is te zien. Als deze niet meer zichtbaar is en er onder de voet door gekeken kan worden, betekent dit dat de voet uit de schoen trekt. Als dit herhaaldelijk gebeurt, is dit reden om contact op te nemen met het ziekenhuis voor controle.
Voeten (wreef)	Kijk of er geen schuurplekken of drukplekken zitten. Deze zijn herkenbaar aan een rode huid. Als deze roodheid pijnlijk is en er vurig uit ziet, laat dan de brace een paar uur af. Als dit niet overgaat, neem dan contact op met de arts of de gipskamer.
Voeten (hiel)	Kijk of er drukplekken of blaren zijn op de hiel. Als er blaren zitten op de hiel betekent dit dat de voet in de schoen speling heeft en tegen de achterkant aan schuurt. U kunt het middelste gespje strakker aantrekken zolang deze op de wreef geen schuur of drukplekken geeft.
Maat schoentjes	Kijk of de voeten nog in de schoentjes passen. Als de tenen de rand raken neem dan contact op met de gipskamer voor grotere schoentjes.

Tijdens de gipsbehandeling

• Probeer het gips droog te houden.
• Over het gips mogen sokken worden gedragen. Dit kunt u doen als u denkt uw kind koude tenen heeft.
• Voor het comfort is het handig om wijde broeken in een grotere maat te dragen.

Tijdens de bracebehandeling

• Gebruik katoenen sokken zonder naden (met eventueel rubber nopjes onder de voetzool) om blaren en drukplekken te voorkomen.
• Elastische broeken zonder boord zijn in deze periode makkelijk.
• Als uw kind in een slaapzak slaapt moet deze wijd genoeg zijn, zodat de brace er in past.

Overzicht verloop klompvoetbehandeling

De eerste levensweek

Bij voorkeur starten wij de behandeling al in de eerste levensweek. Het is niet nodig om op de dag van de geboorte hals over kop naar het ziekenhuis te komen.

1^e tot 6^e levensweek

Elke week zal het voetje van uw kind een klein stukje verder worden gecorrigeerd met nieuw gips.

6^e levensweek

Meestal is een achillespeesverlenging rond de 6^e levensweek nodig. Dit gebeurt met gebruik van een verdovingszalf. Hierna wordt het gips voor de laatste keer aangelegd.

3^e tot en met de 5^e maand

3 weken na de achillespeesverlenging wordt het gips verwijderd en worden de schoenen met beugel aangemeten op uw kind. Deze brace moet gedurende 3 maanden dagelijks 23 van de 24 uur gedragen worden.

Tot en met het 4^e levensjaar

De nabehandeling is zeer belangrijk bij elke vorm van een klompvoetbehandeling. In het eerste levensjaar zal zonder na behandeling in 95% van de gevallen het voetje geleidelijk weer teruggaan in de ‘klompvoet stand’. Daarom moeten kinderen de brace tot en met het 4^e levensjaar gedurende de slaapuren dragen. Als uw kind wakker is mogen de schoenen uit.

Waar kunt u meer informatie vinden?

Als u in aanvulling op deze folder nog goede informatie zoekt, kunt u het beste kijken op: https://www.klompvoet.nl/.
Deze site is van de vereniging voor klompvoeten en heeft een goed netwerk.

Met wie kunt u contact opnemen voor vragen?

Voor vragen is de gipsverbandmeester bereikbaar op maandag t/m vrijdag van 8.30 – 16.30 uur, op telefoonnummer 015 - 260 38 46.
Bij spoedzorgen buiten kantooruren die niet kunnen wachten tot de volgende dag kunt u het algemene telefoonnummer van het Reinier de Graaf Gasthuis bellen 015 - 260 30 60 en vragen naar de dienstdoende arts van de orthopedie.