U ontvangt deze informatie, omdat u last heeft van droge ogen en/of ontstoken ooglidranden. In deze folder wordt uitgelegd wat er aan de hand kan zijn. Verdere vragen kunt u het best stellen aan uw eigen oogarts.

Belangrijk

• droge ogen is iets wat veel voorkomt;
• het is lastig en vaak van blijvende aard;
• daardoor moet er meestal ook blijvend behandeld worden met kunsttranen, er zijn geen behandelingen die de ogen weer onafhankelijk van kunsttranen maken;
• kunsttranen zijn ongevaarlijk;
• vaak blijven mensen last hebben van droge ogen omdat ze toch te weinig druppelen; het is de kunst om druppels al toe te dienen voordat de klachten weer terugkomen;
• probeer zelf de combinatie en hoeveelheid van de kunsttranen uit te vinden die bij u werkt; in tegenstelling tot andere medicatie mag u zelf kiezen voor minder of meer per dag, tot 8x per dag;
• bij veel klachten verdienen kunsttranen zonder conserveermiddel de voorkeur.

Sommige mensen produceren niet genoeg traanvocht of traanvocht van een slechte kwaliteit om hun ogen goed vochtig te houden. Het gevolg is dat de ogen gaan branden en steken of slijm gaan afscheiden. Soms leidt dit weer tot een teveel aan tranen. Deze zijn echter niet van een goede samenstelling, zodat er geen goede laag tranen op het oog ontstaat en het oog kwetsbaar wordt voor uitdroging.

Wat is een traanfilm?

Traanvocht heeft als belangrijkste functie het oog vochtig te houden Bij elke knipperslag, wordt het traanvocht in een dun laagje gelijkmatig verdeeld over het oog. Dit dunne laagje noemt men de "traanfilm" en het dient om het oog glad te houden en te beschermen tegen de buitenlucht.
Deze traanfilm is samengesteld uit drie bestanddelen: een olieachtige laag, een waterige laag en een slijmachtige laag. Het olieachtige buitenste laagje van de traanfilm wordt geproduceerd door kleine kliertjes in de oogleden, de kliertjes van Meibom, en voorkomt te snelle verdamping van het traanvocht. Het waterige middelste laagje wordt geproduceerd door de traanklier die ligt in de oogkas boven de buitenste ooghoek, en wast het oog schoon van vuil en stof. De slijmachtige binnenste laag van de traanfilm komt uit kleine kliertjes in het bindvlies van het oog en moet ervoor zorgen dat de waterige laag zich gelijkmatig over het oog verdeelt en zich er goed aan vasthecht.

Wat zijn de oorzaken van droge ogen?

Men praat over droge ogen als de traanproductie in hoeveelheid of samenstelling niet voldoende is om bescherming van het oog te geven. Verschillende oorzaken kunnen hieraan ten grondslag liggen:

• Meibomklierdysfunctie: vastlopende talgkliertjes in de ooglidranden
• Leeftijd
• Algemeen lichamelijke aandoeningen, zoals de ziekte van Sjögren, hormonale afwijkingen
• Geneesmiddelen
• Afwijkingen aan de oogleden of het bindvlies
• Weinig of slechte knipperbeweging of slapen met halfopen ogen, bijvoorbeeld bij een aangezichtsverlamming.

Diagnostiek

Een oogarts kan in de meeste gevallen de oorzaak opsporen en dan de juiste behandeling geven. De oogarts onderzoekt de kwaliteit van de tranen, deze kwaliteit wordt ook wel de “break-up time”(BUT) genoemd. Hierbij wordt er met fluoresceïne gekeken naar de mate van verdamping van de traanfilm.

Behandeling

Behandeling is meestal niet eenvoudig, omdat het lang niet altijd lukt de oorzaak van de droge ogen weg te nemen. Als het probleem wordt veroorzaakt door een ontsteking van de oogleden dan wordt deze eerst behandeld. Indien de traanklier of het bindvlies van het oog door een ziekte onherstelbaar beschadigd is, dan is het van belang te proberen de irritatie zoveel mogelijk te verminderen. Dit kan men doen door ofwel kunstmatig traanvocht toe te voegen ofwel door het aanwezige traanvocht zo lang mogelijk vast te houden. Het eerste doet men met behulp van "kunsttranen" of een gel die een aanvulling vormen op de eigen tranen, er zijn vele soorten te verkrijgen. U kunt zelf uitvinden welke kunsttranen u in welke frequentie neemt. U mag de middelen combineren met elkaar en ook met andere eventueel voorgeschreven oogdruppels. Recepten verlopen na een jaar en kunt u telefonisch verlengen of krijgen van uw huisarts (laat het flesje of de verpakking dan zien).

Het zo lang mogelijk vasthouden van het aanwezige traanvocht kan op verschillende manieren gebeuren. Men kan een speciale beschermende bril dragen om de verdamping tegen te gaan, of het kan nodig zijn om het traanafvoerkanaaltje tijdelijk of permanent af te sluiten.

Belangrijk

• Droge ogen ontstaan omdat er een slecht evenwicht is tussen vochtaanmaak en - afvoer. De behandeling zorgt voor een beter evenwicht;
• De klachten worden acceptabel maar verdwijnen meestal niet helemaal. U moet wel blijvend behandelen; het duurt meestal enkele weken voor u verbetering bemerkt.
• Tip: bewaar deze folder. Veel patiënten met droge ogen willen na verloop van tijd meer over hun klachten begrijpen.

Wat kunt u zelf doen?

Als u heeft gemerkt dat u onder bepaalde omstandigheden méér klachten heeft, probeer dan deze omstandigheden te veranderen.

• U kunt voorkomen dat het traanvocht te snel verdampt door de luchtvochtigheid in huis te verbeteren. Dit kunt u doen met behulp van waterbakken aan de verwarming of door de aanschaf van een luchtbevochtiger.
• Buiten kan een speciale (fiets)bril die aan de zijkanten is afgesloten er voor zorgen dat de ogen door de wind niet te veel uitdrogen.
• Vermijd zaken die extra droogte of irritatie geven, zoals een föhn, een ventilator, airconditioning of rook, of druppel extra.
• Ook het dragen van contactlenzen kan bij droge ogen grote problemen geven.
• Regelmatig oogdruppels gebruiken, volgens de aanwijzingen van de oogarts kan complicaties voorkomen.

Verzorging oogleden

Mogelijk heeft de oogarts u ook geadviseerd regelmatig de oogleden te verzorgen, omdat u last heeft van jeukende, geïrriteerde of tranende ogen. Door veranderingen in de talgkliertjes van de ooglidranden wordt de talg te dik. Hierdoor verstoppen de kliertjes en blijven schilfertjes aan de wimpers hangen. De kwaliteit van het traanvocht verslechtert en Stafylococ-bacterieën of Demodex-luisjes nestelen zich tussen de wimpers.

Er bestaat geen behandeling die de oorzaak van deze lastige ontsteking aan de ooglidrandjes (“Blepharitis”) wegneemt. Door regelmatige verzorging kunt u de ontsteking en irritatie tot een minimum beperken. U kunt u de verschillende genoemde behandelingen beurtelings een paar dagen uitproberen. U merkt vanzelf bij welke behandeling u de meeste baat heeft. Op deze manier vindt u een manier om klachtenvrij te blijven. Indien u stopt met behandelen van de ooglidrandjes keren de klachten terug. Het is een blijvende aandoening. Zolang u het zelf intensief genoeg blijft behandelen heeft u geen klachten.

Voor Meibomklierdisfunctie zijn soms specifiekere behandelingen nodig; bijvoorbeeld antibiotica tabletten; er bestaat ook een nieuwe IPL [intense pulse laser] behandeling.

Behandelvormen

• Warme kompressen: neem een schoon washandje en maak dit nat met warm water. Leg dit op de gesloten oogleden (niet dichtknijpen). Verwarm het washandje telkens opnieuw zodra het afkoelt en ga zo 3 minuten door. Masseer hierna de oogleden 1 minuut met de vingertoppen, zo brengt u de talgproductie weer op gang. Doe dit aanvankelijk 3x daags; afhankelijk van hoe het gaat kunt u minderen.
• Ooglidranden poetsen: doop een wattenstokje in verdunde babyshampoo (1:3) en poets de rand van boven- en onderoogleden enkele keren schoon. Beweeg het wattenstokje van links naar rechts. Let erop dat u bij het poetsen van het onderooglid naar boven kijkt en bij het poetsen van het bovenooglid naar beneden kijkt. Spoel de shampoo daarna uit met water en druppel eventueel met een kunsttraan. Het beste kunt u de eerste 3 dagen 2x daags behandelen en hierna 1x daags ’s avonds voor u gaat slapen. Bij de drogist en apotheek zijn speciale preparaten te koop zoals Cil-Clar, PVP-I Scrub of Blephasol/Blephaclean, Supranettes. U krijgt dit zonder recept van de drogist. De oogarts kan wel gaasjes voorschrijven

Als al deze maatregelen na enkele maanden niet voldoende effectief blijken kunt u een nieuwe afspraak bij de oogarts maken.

Bij patiënten met ernstige droogte door te lage traanvocht productie kan de oogarts ook een plugje in het traanafvoerbuisje plaatsen, waardoor het traanvocht langer beschikbaar blijft in plaats van afvoer naar de neus. Plaatsing van deze punctum plug is eenvoudig en veilig; het wordt gedaan na plaatselijk verdoven; er is even wat druk op het ooglid voelbaar. De plugs kunnen bijdragen aan de behandeling maar doen dat niet altijd. Ze kunnen uitvallen en de oogarts kan dan een nieuwe plaatsen in de hoop dat die beter past.

Tot slot

Deze folder is tot stand gekomen onder redactie van de commissie Patiëntenvoorlichting van het Nederlands Oogheelkundig Gezelschap (NOG) (www.oogheelkunde.org) en waar nodig aangevuld. Kijk voor meer informatie op https://www.oogheelkunde.org/sites/www.oogheelkunde.org/files/patientenvoorlichting/2014--Droge-ogen.pdf