Leren over het pijnsysteem

Wat is pijn
Pijn is een waarschuwingssignaal dat je lichaam beschermt tegen gevaar. Er zijn drie belangrijke beschermsystemen in het lichaam: het pijnsysteem, het immuunsysteem en het stresssysteem. Deze systemen helpen je lichaam om te reageren op dreiging. Soms blijven deze systemen echter ‘aan’ staan, ook als er geen echt gevaar meer is. Die over bescherming kan zorgen voor aanhoudende pijn. Het pijnsysteem raakt dan uit balans, waardoor pijn heftiger kan worden ervaren.

Acute VS chronische pijn
Er is een verschil tussen acute en chronische pijn. Acute pijn is plotseling en vaak heftig. Het ontstaat bijvoorbeeld bij een verwonding of ziekte en verdwijnt meestal zodra de oorzaak is behandeld of genezen. Chronische pijn, ook wel aanhoudende pijn genoemd, duurt langer dan drie maanden. Vaak is er geen duidelijke lichamelijke oorzaak meer. De pijn kan dan een eigen leven gaan leiden en het brein gaat pijn op een andere manier verwerken.

Dempende en versterkende invloeden
Alle onderdelen van het pijnsysteem kunnen pijn versterken of juist dempen. Sensoren in je lichaam sturen signalen via je zenuwstelsel naar je hersenen. Deze signalen gaan niet in één keer door, maar passeren allerlei ‘schakels’ in je ruggenmerg en hersenen. Deze schakels werken als poortwachters: ze bepalen hoeveel signalen er doorgelaten worden. Hoe verder de ‘poort’ openstaat, hoe meer signalen de hersenen bereiken en hoe sterker de pijn kan worden ervaren. Dit laat zien dat de hoeveelheid pijn niet altijd overeenkomt met de hoeveelheid schade in het lichaam.

Invloed op je energie

Bij chronische pijn is het belangrijk om zorgvuldig met je energie om te gaan. Veel mensen putten zichzelf ongemerkt uit, wat kan leiden tot meer pijn en vermoeidheid.

Zorg dat je voor jezelf goed in beeld hebt wat je aankunt, en verdeel je energie evenwichtig over dingen die je moet doen en vooral ook over wat je graag wilt doen. Een ergotherapeut kan hierbij helpen.

De pacing methode Pacing is een methode die mensen met chronische pijn helpt om hun energie beter te verdelen over de dag. Door activiteiten en rust bewust af te wisselen en op tijd te pauzeren, voorkom je overbelasting en pijnopvlammingen. Zo kun je op een stabieler tempo meer doen, zonder telkens over je grenzen te gaan.

Invloed van emoties

Alleen al het denken aan pijn kan invloed hebben op je pijnsysteem. Negatieve gedachten kunnen gevoelens oproepen zoals schuld, schaamte of verdriet en die emoties kunnen de pijn juist versterken.

Dit kan leiden tot een vicieuze cirkel: de pijn blijft, ook al is er geen directe lichamelijke oorzaak meer. Je kunt vast komen te zitten in een patroon van stress, angst en minder bewegen. Dat maakt de pijnervaring vaak nog erger.

Hoe doorbreek je deze vicieuze cirkel? De eerste stap is begrip en acceptatie van hoe pijn werkt. Daarna kun je, stap voor stap, dingen gaan doen die helpen: regelmatig bewegen (op je eigen tempo), ontspanningsoefeningen en steun van anderen. Ook begeleiding via therapie kan veel verschil maken. Zoek hulp die bij jou past.

Invloed van ervaringen

Ervaringen uit het verleden kunnen een grote rol spelen bij het ontstaan en blijven bestaan van chronische pijn. Bijvoorbeeld een heftige gebeurtenis, langdurige stress of het gevoel niet begrepen te worden, kan het pijnsysteem gevoeliger maken. Je lichaam onthoudt die ervaringen, en je brein reageert sneller op prikkels die onveilig of belastend aanvoelen.

Zonder dat je het doorhebt, kan je pijn daardoor sterker worden, ook als er lichamelijk niets nieuws aan de hand is. Door samen met een behandelaar naar deze ervaringen te kijken en ermee aan de slag te gaan, kun je leren hoe je lichaam en brein weer tot rust kunnen komen.

Invloed van sociale factoren

Pijnbeleving wordt niet alleen beïnvloed door het lichaam, maar ook door sociale factoren zoals werk, school, vrienden en familie. Onbegrip vanuit de omgeving kan leiden tot negatieve gedachten en verhoogde stress. Dit zorgt voor extra prikkeling van het pijnsysteem, waardoor je meer pijn kunt ervaren.

Probeer aan je omgeving uit te leggen dat jouw lichaam anders omgaat met pijnsignalen en daar gevoeliger op reageert. De lepeltheorie kan helpen om op een eenvoudige manier uit te leggen hoeveel energie en moeite het kost om te leven met chronische pijn.

Cognitieve gedragstherapie kan helpen om hiermee om te gaan. Dit proces kun je samen met een professional aangaan, zodat je hier stap voor stap sterker in wordt.

Zelf hulp zoeken

Voor een afspraak met de volgende zorgverleners is geen doorverwijzing van een arts nodig. U kunt dus zelf een afspraak inplannen.

1. Cesartherapie/ mensendiecktherapie (bij Netwerk Chronische Pijn)
Het Netwerk Chronische Pijn bestaat uit oefentherapeuten die gespecialiseerd zijn in de behandeling van mensen met chronische pijn. www.netwerkchronischepijn.nl

2. Psychosomatische fysiotherapie
Een behandelvorm die zich richt op pijnbeleving in samenhang tussen lichaam en geest.

3. Ergotherapie
Ergotherapie helpt bij het uitvoeren van activiteiten in het dagelijks leven.

4. Praktijkondersteuner Huisartsenzorg (POH-GGZ)
Werkt in de huisartsenpraktijk en biedt ondersteuning aan mensen met psychische klachten.

Podcast over vermoeidheid

Een podcast met gzpsycholoog Annemarieke Fleming over het verminderen van pijn en moeheid.

Online cursus omgaan met pijn

Deze online cursus richt zich op het omgaan met chronische pijn.

Conclusie

Is er een onveilig gevoel in het lichaam, door ofwel fysieke, sociale of lichamelijke factoren, dan kan dit een versterkende factor hebben op pijn. Deze factoren spelen dus allemaal een belangrijke rol in de pijnervaring.

Chronische pijn is echt, ook al is deze van buitenaf niet altijd zichtbaar. Je zenuwstelsel reageert gevoeliger dan normaal, en dat is een lichamelijk proces. De pijn zal aanhouden, maar met de juiste begeleiding kun je patronen doorbreken en weer meer grip krijgen op je dagelijks leven.

Het begrijpen van het pijnsysteem is stap één in pijnvermindering. Met de hulp van de juiste zorg en motivatie kan het leven met chronische pijn verbeterd worden. Dit hoef je niet alleen te doen! Hulp van professionals, vrienden en lotgenoten kan het verschil maken.

Meer informatie

Relevante websites:

• www.RetrainPain.org/nederlands
• www.Reumanederland.nl
• www.Reuma.nl
• www.Reumazorgnederland.nl
• www.Pijnpatientennaar1stem.nl
• www.netwerkchronischepijn.nl

Patiëntenvereniging Fibromyalgie en Samenleving F.E.S.

• www.fesinfo.nl

Relevante boeken:

• Verklein je pijn
• Pijn & het brein
• Over leven met pijn
• Lieve help

Deze folder is gemaakt door Kim Gaus, Industrieel ontwerper TU Delft Design en de Polikliniek Reumatologie van het Reinier de Graaf Gasthuis en Basalt Revalidatie