Een cholesteatoom is de meest agressieve en lastigst te behandelen vorm van een chronische middenoorontsteking.
Een cholesteatoom ontstaat door intrekking of ingroei van de huid van het trommelvlies naar het middenoor, de ruimte waarin zich de gehoorbeentjes bevinden. Zodra die intrekking te diep wordt beginnen zich dode huidresten op te stapelen in het middenoor. Dit gaat gepaard met ontsteking van het omliggende weefsel. De ontstekingscellen produceren schadelijke stoffen, die botweefsel kunnen aantasten en zo beetje bij beetje de structuren van het middenoor vernietigen.

Gevolgen van cholesteatoom

Gehoorverlies: Meestal worden als eerste de gehoorbeentjes beschadigd, waardoor de continuïteit van de gehoorbeenketen wordt onderbroken en er gehoorverlies ontstaat. Deze vorm van gehoorverlies wordt geleidingsgehoorverlies genoemd. In een later stadium kan echter ook de harde bot wand van het binnenoor (slakkenhuis) worden afgebroken, waardoor de inhoud van het binnenoor wordt blootgesteld aan ontsteking. Hierdoor kunnen de structuren van het binnenoor beschadigd worden, wat dan leidt tot onherstelbaar perceptiegehoorverlies.

Evenwichtstoornissen: Het binnenoor bestaat ook uit het evenwichtsorgaan, zodat aantasting hiervan tot evenwichtsstoornissen kan leiden.

Smaakzenuw: In het oor loopt ook een kleine zenuw die een gedeelte van de smaak verzorgt (chorda tympani). Deze zenuw kan aangetast zijn door het cholesteatoom.

Zeer zeldzame ernstige complicaties: Wanneer het cholesteatoom niet tijdig operatief verwijderd wordt, kan tenslotte de aangezichtszenuw (nervus facialis), die de beweeglijkheid (mimiek) van het gelaat bestuurt en door het middenoor loopt, aangetast worden. Er ontstaat dan een aangezichtsverlamming.
In een eindstadium kan een onbehandeld cholesteatoom het dak van het middenoor vernielen en doorgroeien naar de hersenen, wat kan leiden tot zeer ernstige complicaties, zoals hersenvliesontsteking (meningitis), hersenontsteking (encefalitis) en hersenabces.

Behandelingsmogelijkheden van cholesteatoom

De behandeling van cholesteatoom is over het algemeen operatief. Een cholesteatoom operatie heeft vier doelen:

1. Het ziekteproces volledig te verwijderen. Indien er een stukje levend huidweefsel achterblijft in het gereconstrueerde oor, zal dit na verloop van tijd weer aangroeien en opnieuw problemen kunnen veroorzaken. We spreken dan van een residu cholesteatoom.
2. Zorgen dat er geen nieuw cholesteatoom ontstaat. Cholesteatoom heeft namelijk sterk de neiging zich weer opnieuw te ontwikkelen (recidief cholesteatoom)
3. Het oor hygiënisch in orde te brengen. Het oor moet droog, zelfreinigend en waterbestendig worden, waardoor u weer kan zwemmen, baden, douchen en naar de kapper gaan, zonder steeds te moeten vrezen voor ontsteking en loopoor.
4. Herstel van het gehoor. Deze doelstelling soms moeilijk te realiseren, omdat het bereiken hiervan niet uitsluitend afhangt van de operatietechniek.

Het kan dus gebeuren dat de KNO-arts een droog en veilig oor belangrijker acht dan een beter horend oor.

Informatie over de operatie

De operatie wordt verricht onder algehele narcose. De operatie duurt 2-4 uur.
Het oor wordt benaderd via een snee achter de oorschelp. Afhankelijk van het tijdstip van de operatie gaat u dezelfde dag naar huis of blijft u 1 nacht overnachten in het ziekenhuis.
Bij een schoonmakende ooroperatie kan het nodig zijn een deel van de gehoorbeenketen te verwijderen. Op die manier ontstaat er voldoende ruimte om de ontsteking te kunnen opruimen. Het gehoor kan dan slechter worden. Indien mogelijk wordt er een prothese geplaatst om het gehoor weer te herstellen. De slagingskansen van deze prothese hangen af welke gehoorbeentjes zijn aangetast en wat voor een soort prothese gebruikt moet worden.

Risico’s van de operatie

Bij elke operatie zijn risico’s. Bij een schoonmakende ooroperatie is het risico op complicatie aanwezig, maar erg gering. U moet zich ook bedenken dat de aanwezigheid van een chronische ontsteking in het oor zelf ook tot problemen (dezelfde) kan leiden.

Gehoor: Bij elke ooroperatie is er een zeer gering risico op blijvend gehoorverlies door schade van het slakkenhuis. Bij het opruimen van ontsteking en door het schoonmaken van de gehoorbeentjes kan er ook een beschadiging van het slakkenhuis optreden. Het hierdoor ontstane gehoorverlies kan ernstig zijn en is zeker blijvend.

Evenwicht: Omdat het evenwichtsorgaan in het operatiegebied ligt, kunnen evenwichtsstoornissen optreden, maar deze zullen meestal in de loop van de tijd geleidelijk verdwijnen.

Aangezichtszenuw: Er bestaat ook een kleine kans op een beschadiging van de door het middenoor lopende aangezichtszenuw (de nervus facialis). Deze zenuw zorgt voor de gelaatsexpressie van het aangezicht (mimiek).

Smaakzenuw: Door het middenoor loopt een kleine zenuw (chorda tympani) die de smaak verzorgt van het voorste deel van één zijkant van de tong. Bij operaties in het middenoor kan deze zenuw – gedeeltelijk of geheel – beschadigen. Er kan bij een gedeeltelijke beschadiging een tijdelijke (weken) smaakstoornis ontstaan. Soms is het nodig de zenuw door te snijden om ontsteking goed te kunnen verwijderen. Wanneer de smaakzenuw in zijn geheel beschadigt, zal de smaakstoornis vrijwel altijd geleidelijk (tot na 6 maanden) weer overgaan.

Algemene risico’s: elke wond kan bloeden of ontsteken.

Na de operatie

Over het algemeen zijn er vlak na de operatie weinig pijnklachten of deze kunnen goed worden bestreden met paracetamol.
Na de operatie zit er een hoofdverband om het hoofd, deze mag een dag na de operatie worden verwijderd. Ook zit er een tampon in de gehoorgang en een pleister over het oor. Deze worden 1 week na de operatie verwijderd op de polikliniek. De tweede controle is meestal 3 weken na de operatie. De eerste week mag de wond niet nat worden.

Tot en met 6 weken na de operatie dient u op te letten met druk zetten op het hoofd. Dus niet vliegen, niet duiken en niet sporten. In de eerste weken na de operatie kan u allerlei geluiden / ploppen / kraken en dergelijk in het oor horen, dit is normaal.

U blijft de eerste jaren na de operatie onder controle bij de KNO-arts. Cholesteatoom kan terugkeren. Om die reden wordt er na 1, 2 en 5 jaar na de operatie een MRI-scan van het oor gemaakt om te beoordelen of er opnieuw cholesteatoom aanwezig is.

Meer en uitgebreidere informatie vindt u op:
https://www.kno.nl/patienten-informatie/oor/cholesteatoom/